Ο όρος δερματίτιδα εξ επαφής αναφέρεται στην ανεπιθύμητη αντίδραση του δέρματος μετά την επαφή του με κάποια χημική ουσία. Η αντίδραση αυτή μπορεί να είναι αλλεργική ή ερεθιστική, ο δε διαχωρισμός είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ορθή αντιμετώπιση του ασθενούς.

Στην περίπτωση που η αντίδραση είναι αλλεργικής φύσης, αυτή αποδίδεται στην επαφή με κάποια αλλεργιογονική ουσία (πρωτεΐνη ή χημικό) στην οποία ο ασθενής είναι από παλαιότερα ευαισθητοποιημένος. Κατά κανόνα η δερματίτιδα εκδηλώνεται μετά από μακροχρόνια ή επαναλαμβανόμενη επαφή με το αλλεργιογόνο και ονομάζεται αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής. Χαρακτηρίζεται κυρίως από ερυθρές, ξηρές, εκζεματικές, κνησμώδεις βλάβες που σταδιακά μπορεί να γίνουν φυσαλίδες και εμφανίζονται ώρες ή και ημέρες μετά την έκθεση στο αλλεργιογόνο. Το εξάνθημα σαφώς αφορά στο σημείο του δέρματος που έρχεται σε επαφή με την αλλεργιογονική ουσία και αυτό αποτελεί συνήθως οδηγό για την αναγνώρισή της από τον ιατρό. Έτσι, το νικέλιο που βρίσκεται σε faux κοσμήματα προκαλεί δερματικές βλάβες στα πτερύγια των αυτιών, τον αυχένα, τους καρπούς και τα δάκτυλα καθώς και εστιακά στην κοιλιακή χώρα εξαιτίας του κουμπιού των παντελονιών. Οι μόνιμες βαφές μαλλιών και τα tattoo χέννας περιέχουν το πολύ συχνό αλλεργιογόνο π-φαινυλενοδιαμίνη (PPD) που προκαλεί δερματίτιδα στο τριχωτό της κεφαλής και το μέτωπο. Αλλεργία στις βαφές των δερμάτων εκδηλώνεται συνήθως στα πόδια, αλλεργία στο υλικό των βερνικιών νυχιών στα άκρα χέρια και το πρόσωπο και άλλα. Περισσότερα σχετικά με τα συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής θα βρείτε εδώ.

Σπανιότερα, η αλλεργία σε κάποια πρωτεΐνη μπορεί να εκδηλωθεί ως οξεία κνίδωση, πομφούς δηλαδή που εμφανίζονται αμέσως μετά την επαφή, οφείλονται στην ισταμίνη και έχουν έντονο κνησμό. Αυτή ονομάζεται αλλεργική κνίδωση εξ επαφής και προσβάλει συνηθέστερα άτομα που ασχολούνται με επεξεργασία τροφίμων, χειρίζονται ζώα ή νοσηλευτικό προσωπικό λόγω αλλεργίας στο latex που βρίσκεται κυρίως στα ελαστικά ιατρικά γάντια.

Η ερεθιστική δερματίτιδα εξ επαφής δεν προϋποθέτει παλαιότερη ευαισθητοποίηση του ασθενούς. Είναι πολύ συχνότερη από την αλλεργική δερματίτιδα και οφείλεται καθαρά στην ερεθιστική δράση ορισμένων χημικών ουσιών που εισχωρούν στο δέρμα και προκαλούν φλεγμονή. Η διαφορές με την αλλεργική δερματίτιδα μερικές φορές είναι ιδιαίτερα αμβληχρές, φαίνεται όμως ότι στην ερεθιστική υπάρχει σαφέστερο όριο υγιούς από πάσχον δέρμα και αν υπερισχύει κάποιο αίσθημα αυτό είναι του καψίματος αντί της φαγούρας. Συχνότερο σημείο εκδηλώσεων είναι τα χέρια καθώς αυτά έρχονται σε επαφή με απορρυπαντικά, σαπούνια, διαλύτες και άλλες ερεθιστικές ουσίες. Λόγω αυτών, ορισμένες επαγγελματικές ομάδες όπως οι κομμωτές, οι νοσηλευτές, οι μηχανικοί αυτοκινήτων και όσοι ασχολούνται με τα οικιακά εμφανίζουν συχνότερα ερεθιστική δερματίτιδα.

Η διάγνωση της δερματίτιδας εξ επαφής στηρίζεται σε δύο πυλώνες. Πρώτον το ιστορικό που πρέπει να είναι εκτενές, αναλυτικό, να περιλαμβάνει όλες τις επαγγελματικές και μη ασχολίες του ασθενούς καθώς και στοιχεία της πρόσφατης ή και παλαιότερης καθημερινότητάς του. Όλα μπορεί να καθοδηγήσουν τη διαγνωστική σκέψη η οποία σε δεύτερο επίπεδο επιβεβαιώνεται με τα αλλεργικά τεστ. Αυτά είναι οι δοκιμασίες επικόλλησης οι οποίες, αν γίνουν σωστά, είναι ιδιαίτερα ακριβείς.  Μετά από αυτές, ο ασθενής λαμβάνει αναλυτικές, γραπτές οδηγίες σχετικά με το που βρίσκεται το υπεύθυνο αλλεργιογόνο στο σπίτι ή το χώρο εργασίας, τις διαφορετικές ονομασίες και τις συγγενικές ουσίες ώστε να εκπληρωθεί η βασική θεραπευτική αντιμετώπιση που είναι η μελλοντική αποφυγή και προστασία από το αλλεργιογόνο.