Περιποίηση ατοπικής δερματίτιδας

Μια από τις πιο συχνές νόσους της βρεφικής και πρώτης παιδικής ηλικίας είναι η ατοπική δερματίτιδα. Η θέση της είναι κεντρική στη  σύγχρονη αλλεργιολογία για δύο λόγους. Πρώτον, αποτελεί την πρώτη από τις νόσους που συνιστούν τη λεγόμενη «ατοπική πορεία». Σύμφωνα με αυτή, χρονικά με την πάροδο των ετών το αλλεργικό ιστορικό του παιδιού ξεκινάει με την ατοπική δερματίτιδα (πρώτους 2-3 μήνες), ακολουθεί η εμφάνιση συμπτωμάτων τροφικής αλλεργίας (από τον 6^ο μήνα και την εισαγωγή των στερεών) και τελικά εμφανίζονται συμπτώματα αναπνευστικής αλλεργίας (συνήθως στα 4-5 έτη). Δεύτερον, ένας από τους κύριους προγνωστικούς δείκτες για την εμφάνιση αλλεργικού άσθματος είναι το ιστορικό ατοπικής δερματίτιδας.

Εξαιτίας λοιπόν των παραπάνω, η σωστή περιποίηση και αντιμετώπιση της ατοπικής δερματίτιτδας από την πρώτη εμφάνιση συμπτωμάτων είναι θεμελιώδης για την κατά το δυνατό πρόληψη των αλλεργικών νόσων μέσω της ανακοπής της περιγραφείσας «ατοπικής πορείας». Τρεις είναι οι άξονες: καθημερινές συνήθειες και πρακτικές, καθημερινή δερμοκαλλυντική περιποίηση και έγκαιρη θεραπευτική αντιμετώπιση των εξάρσεων.

Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται μέτρα με τα οποία αποφεύγεται ο νούμερο ένα εχθρός της ατοπικής δερματίτιδας, η τριβή του δέρματος. Το παιδί θα πρέπι να φοράει άνετα, βαμβακερά και χωρίς πολλές ραφές ρούχα. Αυτά πρέπει να πλένονται με υγρό απορρυπαντικό και να ξεβγάζονται καλά. Το μπάνιο του παιδιού θα πρέπει να είναι σύντομο, με χλιαρό νερό και να σκουπίζεται ταμποναριστά, χωρίς τρίψιμο. Το σάλιο λειτουργεί ερεθιστικά και θα πρέπει αμέσως να σκουπίζεται. Αυτές και πολλές άλλες οδηγίες αναλύονται εκτενώς στους γονείς και παρέχονται εξαρχής γραπτά ώστε κατά το δυνατόν να εφαρμόζονται.

Η καθημερινή δερμοκαλλυντική περιποίηση είναι το Α και το Ω της αντιμετώπισης. Ανάλογα με τη προσβληθείσα περιοχή, τον τύπο του δέρματος, την εποχή και πολλούς άλλους παράγοντες, προτείνονται τα καταλληλότερα προϊόντα, εξηγείται ο λόγος και ο τρόπος χορήγησης και έτσι ο γονιός γίνεται το ουσιαστικότερο μέρος της λύσης του προβλήματος. Η ατοπική δερματίτιδα είναι χρόνια νόσος με εξάρσεις και υφέσεις και η βέλτιστη αντιμετώπιση χρειάζεται το γονιό απόλυτα ενημερωμένο.

Τέλος, η έγκαιρη επέμβαση σε περιπτώσεις εξάρσεων έχει ως συνέπεια τη μικρότερη δυνατή χρονικά περίοδο που το δέρμα είναι ευαίσθητο και άγριο και επομένως ευένδωτο στην επίδραση των διαφόρων αλλεργιογόνων. Τονίζεται η σημασία της χρήσης κατάλληλων κορτιζονούχων και άλλων σκευασμάτων – αυτά δεν πρέπει να αποφεύγονται λόγω φόβου ενδεχομένων παρενεργειών κάτι που είναι δυστυχώς αρκετά διαδεδομένο στους Έλληνες γονείς. Η πιστή τήρηση των παραπάνω αξόνων έχει ως αποτέλεσμα τον έλεγχο της ατοπικής δερματίτιδας και έτσι τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης και άλλων αλλεργικών νοσημάτων.

Αποφυγή αλλεργιογόνων

Κάθε ασθενής είναι ευαισθητοποιημένος σε συγκεκριμένα αλλεργιογόνα. Αυτά είναι αποκλειστικά υπεύθυνα για την εκδήλωση των συμπτωμάτων σε κάθε περίπτωση: είτε πρόκειται για αναπνευστική, τροφική, φαρμακευτική ή άλλη αλλεργία. Επομένως είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφεύγει την έκθεσή του στα αλλεργιογόνα με κάθε δυνατό τρόπο – από τα χρόνια του Ιπποκράτη άλλωστε έχει τονισθεί η σημασία της πρόληψης έναντι της θεραπείας των νόσων.

Στην περίπτωση της φαρμακευτικής αλλεργίας η αποφυγή του υπευθύνου φαρμάκου είναι σχετικά απλή υπόθεση αρκεί αυτό να έχει εντοπισθεί με ακρίβεια. Ο αλλεργιολόγος με τη βοήθεια των διαγνωστικών εργαλείων που διαθέτει προσδιορίζει το φάρμακο, ή και την οικογένεια των φαρμάκων που προκαλούν αλλεργία, και δίνει οδηγία αποφυγής τους. Επιπλέον, και πιο σημαντικά, δίνει οδηγίες σχετικά με τα εναλλακτικά φάρμακα που μπορεί να λάβει ο ασθενής του σε περίπτωση ανάγκης.

Ανάλογα και στην τροφική αλλεργία, η σημασία του αλλεργιολογικού ελέγχου είναι μεγάλη ώστε να αποφεύγεται  το υπεύθυνο τρόφιμο και μόνο. Δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις (ιδιαίτερα στα παιδιά) ακολουθούνται δίαιτες αποφυγής τροφίμων που δεν δικαιολογούνται, οι ασθενείς στερούνται σημαντικών θρεπτικών συστατικών και φορτίζονται με αδικαιολόγητο άγχος. Από την άλλη, τονίζεται ότι στην περίπτωση της τροφικής αλλεργίας χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή καθώς τα τροφικά αλλεργιογόνα μπορεί να είναι «κρυμμένα». Για παράδειγμα, ξηροί καρποί χρησιμοποιούνται ευρέως στη βιομηχανία τροφίμων και μπορεί να υπάρχουν ως ίχνη σε πολλές τροφές. Επίσης το φαγητό σε ταβέρνες ή εστιατόρια χρειάζεται προσοχή: πρέπει να τονίζεται στο προσωπικό η αλλεργία ώστε να μην χρησιμοποιούνται κοινά σκεύη/σχάρες/επιφάνειες που μπορεί να προκαλέσουν ενδεχόμενη επιμόλυνση του φαγητού με αλλεργιογονικές τροφές. Σε κάθε περίπτωση ο αλλεργιολόγος καθοδηγεί αναλυτικά τον ασθενή του και τον εκπαιδεύει στην αποφυγή επικίνδυνων παγίδων.

Τα αεροαλλεργιογόνα που προκαλούν αναπνευστική αλλεργία είναι αυτά που πιο δύσκολα μπορούν να αποφευχθούν. Ζούμε σε μια περιοχή της Μεσογείου με πολύπλοκη χλωρίδα και κλιματολογικές συνθήκες που επιτρέπουν την ανθοφορία για μεγάλες χρονικές περιόδους. Τα αεροαλλεργιογόνα με τους ανέμους μεταφέρονται σε μεγάλες αποστάσεις και πολλά φυτά (όπως το περδικάκι) επιβιώνουν ακόμα και σε πεζοδρόμια και μαντρότοιχους των πόλεων. Ο έλεγχος λοιπόν του εξω-οικιακού περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα δύσκολος και ουσιαστικά ποτέ δε μπορεί να είναι πλήρης. Ανάλογα δύσκολη είναι και η αποφυγή ενδο-οικιακών αλλεργιογόνων όπως τα ακάρεα της οικιακής σκόνης και οι μύκητες. Ορισμένα μέτρα αποφυγής των πρώτων είναι η χρήση ειδικών καλυμμάτων για τα στρώματα και τα μαξιλάρια, το πλύσιμο των κλινοσκεπασμάτων στους 70 βαθμούς, η χρήση ηλεκτρικής σκούπας και ιονιστών ατμόσφαιρας με ειδικά φίλτρα, η αποφυγή χαλιών/μοκετών με παχύ πέλος, η απομάκρυνση χνουδωτών παιχνιδιών από το υπνοδωμάτιο κ.ά. Οι μύκητες, εκτός του υγρού εδάφους, λαθροβιούν σε υγρές επιφάνειες όπως τοίχους σε μπάνια, υπόγεια και γκαράζ, σε ξύλινα περβάζια και κουφώματα κ.ά. Είναι αυτονόητο ότι αν το αλλεργιογόνο είναι επιθήλιο γάτας ή σκύλου απαγορεύεται η κατοχή (και ιδίως η στενή συμβίωση) με το ανάλογο ζώο, οι επισκέψεις σε κλειστούς χώρους όπου ζουν κ.ά. Αν και οι κλινικές συνέπειες ενός αυστηρού πλάνου αποφυγής είναι αμφισβητούμενες, κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας πλήρους μηδενισμού των αλλεργιογόνων στην ατμόσφαιρα, η κατά το δυνατόν εφαρμογή του συζητείται αναλυτικά και μόνο βοηθητικά μπορεί να λειτουργήσει για τον ασθενή.