Η ατοπική δερματίτιδα (ή έκζεμα) είναι εξαιρετικά συχνή. Αν και συνήθως αρχίζει σε βρέφη ηλικίας 3-6 μηνών, μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία ενώ τα τελευταία χρόνια παρατηρείται όλο και συχνότερα ακόμα και σε ενήλικες. Ονομάζεται ατοπική εξαιτίας της οικογενειακής γενετικής προδιάθεσης για εμφάνιση οποιασδήποτε αλλεργικής νόσου (ατοπία). Αντίστροφα, η παρουσία ατοπικής δερματίτιδας σε ένα βρέφος μπορεί να είναι η απαρχή άλλων αλλεργικών νόσων σε μια διαδικασία που ονομάζεται ατοπική πορεία. Πολύ συχνά, μετά την εμφάνιση του εκζέματος αρχίζει να εκδηλώνεται συμπτωματολογία τροφικής αλλεργίας και αργότερα (περίπου στην προσχολική ηλικία) εμφανίζεται αναπνευστική αλλεργία (κατά σειρά συνήθως αλλεργική ρινίτιδα και μετά αλλεργικό άσθμα).

 

Κύριο χαρακτηριστικό της ατοπικής δερματίτιδας είναι το ξηρό και έντονα κνησμώδες δέρμα. Ανάλογα με την ηλικία εντοπίζεται στα μάγουλα, πίσω από τα αυτιά, την εσωτερική (καμπτική) επιφάνεια των αγκώνων και των γονάτων, τους καρπούς και αστραγάλους, τον αυχένα, τους βραχίονες κ.λπ. Ουσιαστικά η ατοπική δερματίτιδα οφείλεται σε μια αλυσίδα γεγονότων με αρχή τη διαταραχή του επιδερμιδικού φραγμού. Αυτή η διαταραχή προκαλεί αφυδάτωση του δέρματος, φαγούρα και κνησμό ο οποίος «χαλάει» περαιτέρω την επιδερμίδα οδηγώντας σε ένα φαύλο κύκλο που μπορεί να οδηγήσει σε ορορροή, κρούστες, επιμολύνσεις και τελικά πάχυνση του δέρματος που ονομάζεται λειχηνοποίηση. Πρόκειται για μία χρόνια νόσο που χαρακτηρίζεται από εξάρσεις και υφέσεις – χαρακτηριστικά το καλοκαίρι βελτιώνεται για να υποτροπιάσει το χειμώνα. Γι’αυτό και ειδικά στην Ελλάδα, εξαιτίας κυρίως της ηλιοφάνειας, η ατοπική δερματίτιδα  κατά κανόνα ξεπερνιέται στην ηλικία των 2-5 ετών. Απαραίτητη για αυτό προϋπόθεση είναι η πιστή εφαρμογή των κανόνων που περιγράφονται παρακάτω. Μόνον έτσι, δεν αντιμετωπίζεται απλά μια νόσος με σημαντική επίδραση στην καθημερινότητα και την ποιότητα ζωής των ασθενών αλλά επιπλέον μειώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης άλλων αλλεργικών νόσων στα πλαίσια της ατοπικής πορείας που προαναφέρθηκε.

 

Τρεις είναι οι άξονες αντιμετώπισης. Ο πρώτος είναι αυτός της προσαρμογής της καθημερινότητας και των υγιεινοδιαιτητικών συνηθειών. Ο ιατρός συζητά και δίνει γραπτά αναλυτικές οδηγίες που αφορούν στο μπάνιο του παιδιού και τις δραστηριότητές του, τη διατροφή και το ρουχισμό, την έκθεση σε ήλιο, κρύο ή θάλασσα και πολλά άλλα. Απόλυτος στόχος είναι η μείωση όσο γίνεται περισσότερο του νούμερο ένα παράγοντα επιδείνωσης της ατοπικής δερματίτιδας, της τριβής και του ερεθισμού του δέρματος.

 

Δεύτερος άξονας είναι αυτός της περιποίησης με δερμοκαλλυντικά προϊόντα. Αυτή κατέχει κεντρικό ρόλο στη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας εξαιτίας της ενυδάτωσης που παρέχει στο δέρμα και της αντικατάστασης σε αυτό όλων εκείνων των στοιχείων που του λείπουν (π.χ. λιπίδια, ενυδατικά στοιχεία, αντιμικροβιακά πεπτίδια κ.ά.). Στην αγορά κυκλοφορούν δεκάδες προϊόντα, περισσότερο ή λιγότερο εξειδικευμένα, κάθε ένα από τα οποία έχει διαφορετική θέση ανάλογα με την εποχή του έτους, τον τύπο και το σημείο του δέρματος που πάσχει, την ένταση του εκζέματος, την απαντητικότητα του δέρματος και πολλά άλλα που θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψην. Με άλλα λόγια, δεν είναι όλα τα δερμοκαλλυντικά τα ίδια!

 

Τρίτος άξονας είναι η θεραπεία. Δυστυχώς, παρά την ενδεχομένως απόλυτα πιστή εφαρμογή των δύο προηγούμενων αξόνων, η ατοπική δερματίτιδα πολλές φορές έχει εξάρσεις οι οποίες υποδηλώνουν φλεγμονή του δέρματος. Η φλεγμονή αυτή υποχωρεί μόνο με την κατάλληλη εφαρμογή αντιφλεγμονώδους αγωγής που κατά κανόνα περιλαμβάνει κορτικοειδείς κρέμες και αλοιφές. Οι περισσότεροι γονείς στο άκουσμα της κορτιζόνης είναι ιδιαίτερα αρνητικοί φοβούμενοι ενδεχόμενες παρενέργειες. Αυτό είναι λάθος για πολλούς λόγους. Τα κορτικοειδή που χρησιμοποιούνται διαφέρουν έως 2000 φορές σε ισχύ˙ χρησιμοποιούνται κυρίως χαμηλής και μέσης ισχύος μόρια. Έπειτα, στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργούνται μίγματα με ενυδατική κρέμα που αραιώνει το κορτικοειδές μόριο. Τρίτον, η ποσότητα που απορροφάται είναι ελάχιστη, γίνεται δε ακόμα λιγότερη όσο το δέρμα επουλώνεται και αποκαθίσταται η επιδερμίδα. Τέλος, χωρίς αντιφλεγμονώδη αγωγή η δερματίτιδα χειροτερεύει και όσο χειροτερεύει τόσο περισσότερη τελικά είναι η κορτιζόνη που θα απαιτηθεί. Επομένως, η έγκαιρη εφαρμογή κορτικοειδών με τις κατάλληλες οδηγίες είναι απαραίτητη. Οι νεώτεροι αναστολείς της καλσινευρίνης χρησιμοποιούνται τελευταία όλο και περισσότερο αντικαθιστώντας τα κορτικοειδή κυρίως για τη διατήρηση του ελέγχου της ατοπικής δερματίτιδας.

 

Dr. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΗΤΣΙΑΣ MD, PhD
Ηρώδου Αττικού 1, Πλατεία Δούρου
Χαλάνδρι | Τηλ: 210 6818110
Καλαβρύτων 29,
Τρίπολη | Τηλ: 2710 239079
Αλλεργιολόγος Παίδων & Ενηλίκων
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών
Διπλωματούχος Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Αλλεργιολογίας
& Κλινικής Ανοσολογίας [EAACI]
Επιστημονικός Συνεργάτης Νοσοκομείου
Παίδων "Π. & Α. Κυριακού"
Εξωτερικός Συνεργάτης Ιδιωτικής
Κλινικής "Μητέρα"
mail: info@mitsias-allergy.gr